nieuws

“Ik had er wel vanaf het begin bij willen zijn. Het motiveert dat je een kans krijgt om iets moois te doen, om een goed inzicht uit te bouwen waarvan je het idee hebt dat het zoden aan de dijk zet,” aldus Arjan Widlak over het Slimmernetwerk. Hij is sinds september 2013 betrokken en heeft soms net een iets andere kijk op dingen dan collega’s binnen de sector. Een mooi moment was een van de eerste grote bijeenkomsten waar hij bij was, waarin hij iedereen toch bij elkaar wist te brengen rond een praktische en concrete operationalisering van innovatief vermogen. “Ik kon me voorstellen dat mensen mij op dat moment een irritant figuur zouden vinden.”

Arjan, directeur van de Kafkabrigade, is een structuurdenker en snoeier. Hij zette zich onder andere in voor een verdere explicitering van de Doetank-methodiek. In dat concreet en expliciet maken verschilt hij met anderen binnen het Slimmernetwerk en in de sector. “De menselijke kant daar zit het wel snor. Ik zie dat dat belangrijk is. Die ruimte moet er zijn, anders is de sfeer nooit open en veilig genoeg voor nieuwe dingen om te ontstaan. Wat ik kon aanvullen is het helder maken van begrippen. Wat is dat innovatief vermogen? Wat is de publieke waarde in dit geval? Gelukkig was die ruimte er en werd het gewaardeerd.”

Soms is het goed het bij 80% overeenstemming te laten
“Wat ik in het Slimmernetwerk heb gedaan is mensen proberen te bewegen hetzelfde vocabulaire te gebruiken. Daarmee zoek je per definitie wrijving op. Het is veel makkelijker om ieder het eigene te laten verstaan onder begrippen als innovatie. Maar je krijgt weerstand als je dingen wil laten neerslaan waarin iedereen zich kan vinden. De neiging een overeenstemming te bereiken zit in mijn tweede natuur. Hiervoor werkte ik als directeur van een ICT bedrijf, daar moet je dat wel doen. Een stuk software gaat nooit werken als je dit overslaat. Dan is het gewoon stuk. In deze wereld (van innoveren) kun je je veel meer vrijheid permitteren om, daar waar het niet noodzakelijk is, niet voor 100% overeenstemming te gaan. Ook al kan het nu, soms is het verstandiger om nog wat ruimte te laten en dingen verder uit te laten kristalliseren. Dingen moeten ook groeien en het doormaken van een proces draagt bij aan een gevoel van ownership bij mensen. Dat is allemaal relevant in deze context.”

Vaart en doelgerichtheid
“Ik houd er wel van als het opschiet. Sociale innovatie gaat soms langzaam en dat is niet altijd nodig. Het heeft wel eens een hoog vaagheidsgehalte en met creatieve werkvormen alleen kom je er niet. Ik wil dat absoluut niet wegwuiven, maar enige doelgerichtheid ernaast is ook wel fijn. En het hoeft niet altijd alleen maar leuk en nieuw te zijn. Hetzelfde doen voor minder geld is niet minder innovatief. En zeker niet minder relevant. Er is geld te kort in overheidsland en dat is problematisch. Dus werken richting meer efficiëntie is volgens mij heel relevant, al is het minder sexy.”

ICT verankert innovaties 
Voordat Arjan werd gevraagd als directeur van de Kafkabrigade was hij 15 jaar directeur van United Knowledge, een ICT-projectbureau dat samen met ZenC en Kennisland aan de wortels van de Kafkabrigade stond. Ook toen was hij bezig met overheidsinnovatie. “Naast mensen en hun innovatief vermogen is ICT is heel belangrijk ingrediënt voor innovatie. Als we de overheid fundamenteel willen veranderen en transformeren, zodat die inderdaad meer rond problemen is georganiseerd in plaats van andersom, dan is ICT een noodzakelijk ingrediënt. Enerzijds als drijver, maar vooral ook om de inspanningen van de innovatoren te verankeren en onomkeerbaar te maken. Juist het duurzaam maken van verandering is lastig. ICT kan daarin een grote rol spelen.”

Wie?
“Bij Slimmernetwerk nemen we de professional als uitgangspunt, wat ik heel goed vind. Daarbij is het belangrijk om juist die professional te kiezen, die werkt met het probleem dat hij wil aanpakken. Dan is er kennis en hoef je niet bij nul te beginnen. Dat uitgangspunt mogen we misschien ook wel ruimer nemen, bijvoorbeeld door zzp’ers te betrekken. Wat je in ieder geval wil weten is welke relatie iemand heeft met zijn of haar vakgebied, welke kennis er is, of er passie is en of die persoon iets wil. Mensen met enthousiasme, een bepaalde drive en het vermogen om anderen te inspireren, die heb je nodig. En iemand die nog iets activistisch heeft.”

Hier en nu
“Bij de Kafkabrigade innoveren we via probleemoplossing. Daarbij leggen we een relatie tussen een concreet geval en een groter ideaal. Denk aan het uit huis plaatsen van een kind. Als je dat in een concreet geval niet goed weet te doen, zul je het grotere ideaal van kinderrechten niet bereiken. Want zo’n groter ideaal, bereik je case voor case. Dat vinden mensen wel lastig, om een kleine innovatie in het licht van een grotere verandering te zien of juist een groter ideaal weer terug te brengen tot een eerste kleinere innovatie. Dat idee is een belangrijk ingrediënt bij het helpen denken over de transformatie van de overheid: als ik wil transformeren, dan heb ik niet alleen een ideaal nodig, maar ook een pad van kleinere stappen naar dat ideaal. In elke stap moet je mensen mee krijgen. Elke stap is een kleine innovatie. En elke stap moet je verankeren.”

Een voorbeeld?
“Uit de Doetank Maatschappelijke Rekenkamer is een buitengewoon praktisch handvat ontstaan, waarmee rekenkamers verder kunnen. Dat is een voorbeeld van een van de belangrijkste dingen die uit het Slimmernetwerk zouden moeten komen: innovaties die we centraal stellen en die we lanceren in bestuurlijk Nederland.”

De volgende stap
“Innoveren is niet zozeer iets nieuws doen, maar de adoptie, de acceptatie van iets nieuws. Dan pas verandert er iets. En vergeet ook niet te verankeren! Hoe beter een innovatie verankerd is, en een nieuwe standaard wordt, hoe makkelijker het is een volgende stap te zetten. Standaardisatie kan zo een platform zijn dat nieuwe innovatie mogelijk maakt. Ik zou graag zien dat het Slimmernetwerk het startpunt is voor een nieuwe launch. Hoe zetten we de volgende stap vanaf hier?”

door: Lucy Straathof