nieuws

In het vijfde Slimmernetwerk interview praat ik met Roelant van Zevenbergen, die als mede-initiator vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) aan het Slimmernetwerk verbonden is. Een gesprek over het belang van een netwerk, onmeetbare resultaten en innovatiemassa.

Naast mede-initiator is Roelant supporter, aanjager, procesbegeleider en opdrachtgever van het Slimmernetwerk. Zijn geloof in de innovatiekracht van mensen zat er al vroeg in en is nog steeds een van de belangrijkste overtuigingen in zijn werk. Op de Turfmarkt in Den Haag vertelt hij over het doorbreken van het oude denken en werken. Over vernieuwing inspireren en verandering aanjagen: “VIVA!”.

“In Nederland hebben we 17 miljoen mensen, dus kom maar met 17 miljoen ideeën.”

Slimmernetwerk …
… is innovatie van onderop.
Vergelijk het met een fabriek. Als je daar een werkproces wil verbeteren, bijvoorbeeld de assamblagetijd verkorten, dan moet je dat toch echt vragen aan de mensen die aan de band staan. Die zullen weten waar tijdwinst te boeken is.

… is een poging om het streven naar vernieuwing en verbetering duurzaam te verankeren in het openbaar bestuur.
Door ruimte te creëren voor vernieuwende initiatieven. “Je kan het Slimmernetwerk zien als verzameling plantjes door het asfalt, of kampvuurtjes waar mensen vanuit verschillende sectoren verhalen en ideeën delen. Met de knelpunten die worden ingebracht gaan we aan het werk.”

… creëert beweging, en leert anders denken en werken.
Het Slimmernetwerk stimuleert professionals om anders te leren kijken, denken en werken. Om dagelijks naar verbetering van de dienstverlening te streven. Om zowel directe knelpunten in organisatie van hun werk als maatschappelijke vraagstukken ontkokerd op te pakken. De Doetank-methode helpt actiegericht te blijven. “Het heeft geen zin om een beetje te gaan zitten kletsen. Dan wordt het een kletstank, of in het beste geval een denktank. En het is ook gebleken: innoveren kun je echt leren.”

… focust op beter werken, niet persé op kleiner en goedkoper.
Vaak wordt de vraag gesteld wat dit oplevert. Vanuit de overheid zelf is er de traditiegetrouw de vraag naar direct zichtbare en meetbare resultaten, liefst in financiële termen uit te drukken. Maar niet alles valt op macro-niveau uit te rekenen. Toch heeft het Slimmernetwerk op verschillende manier effect. “In alle activiteiten van het Slimmernetwerk zat en zit waarde, ook als ze voortijdig gestopt zijn. Ook daarin is geleerd om anders te denken en te doen. Het is heel goed mogelijk dat deelnemers hun collega’s daarmee hebben geïnfecteerd.” Het verspreidingseffect is groot. “Ik zie dat mensen binnen organisaties zelf gaan nadenken over het hoe het slimmer kan, maar breng dat maar eens in kaart. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat het uiteindelijk allemaal goedkoper en misschien zelfs kleiner kan. Maar richt je op beter, dan zul je zien dat dit regelmatig ook tot goedkoper en kleiner leidt.”

… brengt de kracht van diversiteit in de praktijk
Slimmernetwerkers zijn mensen die nieuwsgierig zijn, een open blik hebben en een nieuwe kijk kunnen waarderen. En ook de bereidheid hebben om een leap forward te nemen, een leap in the dark. “Een Doetank-team of eigenlijk ieder team binnen de overheid zou divers moeten zijn. In de natuur is diversiteit doodnormaal en ontzettend belangrijk. We neigen naar steeds meer all-round professionals, maar we hebben juist ook mensen nodig die iets anders kunnen. Een Slimmernetwerker heeft dit idee in zich, wat zich uit in een vanzelfsprekende neiging tot interdisciplinair en intersectoraal werken.”

Parelketting
“Een van de lessen die we hebben geleerd, en nog steeds leren, noem ik de parelketting. Vernieuwers zijn vaak alleen of met z’n tweeën, hebben een goed idee en willen hun eigen parel vergroten, mooier maken en aan de man brengen. Ik zou zo graag zien dat ze echt eens een keer een parelketting maken.” Om echt goed te kunnen veranderen heb je namelijk innovatiemassa nodig, omdat je als vernieuwer altijd weerstand tegenkomt. “Doe het niet alleen, sta open naar en voor elkaar, probeer te verbinden en aan slagkracht te winnen.”

Veranderen kost ook altijd tijd. Altijd meer dan opdrachtgevers willen. “Als je bestuurlijke of financiële steun wil kun je niet blijven dagdromen.” Het devies van Slimmernetwerk is daarom om zoveel mogelijk aan te sluiten bij thema’s die al spelen en flexibel inzetten op nieuwe inzichten wat betreft vorm en proces.

Energie tank je in een netwerk
“Op een gegeven moment werd ik geïntroduceerd als een George.” Een ogenschijnlijk niet van andere grijze types te onderscheiden figuur die toch bezig is het systeem van binnenuit te veranderen. Gelukkig zijn er steeds meer Georges. Maar op een gegeven moment worden ze moe, omdat de overheid weliswaar vernieuwende projecten ondersteunt, maar uiteindelijk als entiteit nog ouderwets blijft. “Daarom zijn die netwerken nodig waar mensen elkaar treffen. We blijven mensen. We willen praten over onze passies en frustraties en in een netwerk kun je dat goed delen. De feedback die je er krijgt laadt je als George op voor de volgende ronde.”

Slimmernetwerk gaat het huis uit
“In 2012 ben ik er vier maanden tussenuit geweest. Een van de eerste dingen die ik deed toen ik weer ging werken was het bijwonen van een Slimmernetwerk Cafe in Amersfoort. Daar zag ik veel bekende gezichten, maar ook heel veel nieuwe mensen die actief in de workshops waren en zich verzamelden rondom vraagstukken. Heel mooi om te zien dat het leefde. Er vond onder andere een sessie plaats onder leiding van Arre Zuurmond, die toen al de vraag stelde ‘wat gebeurt er na het Slimmernetwerk’. Er stond een jonge vrouw op en die zei: “Als het Slimmernetwerk stopt, dan stopt het toch niet.” Dat is me echt bijgebleven. Wat die vrouw zei, dat is wat ook besloten lag in het projectplan maar dan is beleidstaal. Dat was voor mij een ijkpunt.”

Een beleidsprogramma blijft niet voor altijd bestaan, dat wordt na enige tijd beëindigd. Een netwerk kun je niet opheffen. Het zou mooi zijn als het Slimmernetwerk blijft bestaan, maar zeker is dat allerminst en dat geeft ook niet. “We moeten niet krampachtig blijven vasthouden aan hoe het nu is, dat is niet congruent met vernieuwing en verandering. Het ene moment loopt de ene organisatie voorop met een methode, het volgende moment de andere. Dat is heel dubbel. Ik had het er met Thomas (projectleider SNW) al meerdere keren over: ‘het Slimmernetwerk gaat het huis uit.’ En ja, wat doe je dan? Welke afspraken maak je met elkaar?”

“Het mooiste zou zijn als een totaalpakket beschikbaar blijft. Ik hoop dat voor en met nog veel meer professionals die ruimte gecreëerd kan worden, om te mogen nadenken en te veranderen.”

Lees hier meer over het programma Beter Werken in het Openbaar Bestuur van het ministerie van BZK.

door: Lucy Straathof